ऑर्डर चेक म्हणजे काय?
ऑर्डर चेक हा एक प्रकारचा बँक चेक आहे, ज्यामध्ये पैसे फक्त चेकवर नमूद केलेल्या व्यक्तीला (Payee) किंवा संस्थेला देय असतात. हा चेक “करंधारी” (Bearer) चेकपेक्षा सुरक्षित मानला जातो, कारण त्यावर नाव असलेल्या व्यक्तीशिवाय इतर कोणीही पैसे काढू शकत नाही. उदाहरणार्थ, जर चेकवर “रमेश पाटील” हे नाव असेल, तर फक्त रमेश पाटील किंवा त्याच्या अधिकृत प्रतिनिधीला बँक पैसे देते.
ऑर्डर चेक कसा काम करतो?
- चेक लिहिणे (Issuing the Cheque): चेक जारी करणारा (Drawer) बँक खात्यातून पैसे काढण्यासाठी ऑर्डर चेक तयार करतो.
- नामांकन (Payee Name): चेकवर “Pay” च्या ओळीखाली “रमेश पाटील” किंवा “या आदेशानुसार” (or Order) असे नमूद केले जाते.
- सही आणि पावती (Signature and Verification): चेक जारी करणाऱ्याची सही आणि बँकेची मुद्रा (Stamp) आवश्यक असते.
- पैसे काढणे (Withdrawal): नामांकित व्यक्तीने चेक बँकेत सादर केल्यावर, बँक तपासणी करून पैसे देते.
ऑर्डर चेकची वैशिष्ट्ये
- सुरक्षितता (Security): फक्त नामांकित व्यक्तीच पैसे काढू शकते.
- हस्तांतरण (Transferability): नामांकित व्यक्ती चेकवर “Endorsement” (मंजुरी) देऊन दुसऱ्या व्यक्तीला हस्तांतरित करू शकते.
- कायदेशीर अधिकार (Legal Validity): भारतीय नेगोशिएबल इन्स्ट्रुमेंट कायदा, 1881 नुसार मान्यता प्राप्त.
ऑर्डर चेकचे फायदे आणि तोटे
फायदे:
- चोरीचा धोका कमी.
- चुकीच्या व्यक्तीकडे पैसे जाण्याची शक्यता नाही.
तोटे: - नामांकित व्यक्ती उपलब्ध नसल्यास पैसे काढणे अवघड.
- Endorsement करताना कागदपत्रांची गरज.
ऑर्डर चेक vs बेअरर चेक
- ऑर्डर चेक: फक्त नामांकित व्यक्तीसाठी.
- बेअरर चेक: चेक धारण करणारा कोणीही पैसे काढू शकतो.
- सुरक्षितता: ऑर्डर चेक अधिक सुरक्षित.
Order Cheque वापरण्याची टिप्स
- चेकवर नाव आणि रक्कम स्पष्टपणे लिहा.
- “Account Payee” असे चेकवर नमूद करा (अतिरिक्त सुरक्षितता).
- चेक काढताना बँक मुद्रा आणि सही घ्यायला विसरू नका.
ऑर्डर चेक संबंधित वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQs)
ऑर्डर चेक कधी अपयशी ठरतो?
जर नामांकित व्यक्तीची सही चुकीची असेल किंवा चेक जुना (Expired) असेल.
ऑर्डर चेक इंग्रजीत काय म्हणतात?
“Order Cheque” किंवा “Account Payee Cheque”.
नॉन-बँक खातेदार ऑर्डर चेक कॅश करू शकतो का?
नाही, नामांकित व्यक्तीने त्याच्याच नावाचे बँक खाते असणे अनिवार्य आहे. अन्यथा, चेक स्वीकारला जाणार नाही.
ऑर्डर चेक कोणाला हस्तांतरित (Transfer) करता येतो?
होय, नामांकित व्यक्ती मंजुरी (Endorsement) देऊन दुसऱ्या व्यक्तीला हस्तांतरित करू शकते. त्यासाठी चेकच्या मागील बाजूस सही आणि नवीन व्यक्तीचे नाव लिहावे लागते.
ऑर्डर चेकवर नाव चुकीचे लिहिल्यास काय होते?
नाव चुकीचे असल्यास, बँक पैसे देणार नाही. चेकवरील नाव आणि बँक खात्यातील नाव एकसमान असणे अनिवार्य आहे.