जुने, फाटके किंवा खराब झालेल्या नोटा (फिट नोटा) RBI मार्फत बदलण्याची प्रक्रिया सोपी आहे. ही माहिती मराठीतून, सोप्या भाषेत खालीलप्रमाणे आहे:
1. फिट नोटा म्हणजे काय?
फिट नोटा म्हणजे अशा नोटा ज्या जाळल्या, फाटल्या, लिहिलेल्या, किंवा अशा स्थितीत आहेत की त्या सामान्य वापरात राहिलेल्या नाहीत. भारतीय रिझर्व्ह बँक नुसार, जर नोटेचे 50% पेक्षा जास्त भाग दिसत असतील आणि सिरीयल नंबर दिसत असेल, तर ती बदलण्यासाठी पात्र आहे.
2. RBI मध्ये नोटा बदलण्यासाठी लागणारी कागदपत्रे
- फिट/खराब झालेल्या नोटा (सुरक्षित पॅक केलेल्या).
- ओळखपत्र (आधार कार्ड, पॅन कार्ड, पासपोर्ट).
- बँक खात्याची माहिती (जर नोटा खात्यात जमा करायच्या असतील).
3. RBI मध्ये नोटा बदलण्याची पायरी-दर-पायरी प्रक्रिया
- स्टेप 1: फिट नोटा गोळा करा आणि त्यांना सुरक्षितपणे पॅक करा (स्टेपल किंवा टेप वापरू नका).
- स्टेप 2: जवळच्या भारतीय रिझर्व्ह बँक शाखा किंवा मान्यताप्राप्त बँक ला भेट द्या. महाराष्ट्रातील RBI शाखा: मुंबई, पुणे, नागपूर.
- स्टेप 3: “नोटा बदलण्याचा अर्ज” (Currency Exchange Form) भरा आणि कागदपत्रे सबमिट करा.
- स्टेप 4: भारतीय रिझर्व्ह बँकअधिकाऱ्याद्वारे नोटांची तपासणी केल्यानंतर, रक्कम तुमच्या बँक खात्यात जमा केली जाईल किंवा रोख दिली जाईल.
4. महत्त्वाचे नियम आणि मर्यादा
- 50% नियम: नोटेचा 50% पेक्षा कमी भाग दिसत असेल, तर ती बदलता येणार नाही.
- फी: 5 फिट नोटांपर्यंत मोफत. 5 पेक्षा जास्त नोटांसाठी प्रति नोट ₹50 फी आकारली जाते.
5. सामान्य प्रश्न (FAQs)
RBI शाखेशिवाय इतर बँकांमध्ये नोटा बदलता येतील का?
होय, कोणतीही मान्यताप्राप्त बँक किंवा तहसीलदार कार्यालय ही सेवा देते.
प्रक्रियेस किती वेळ लागतो?
साधारण 7-10 कामकाजाचे दिवस.
सूचना: ही माहिती भारतीय रिझर्व्ह बँक च्या अधिकृत नियमांवर आधारित आहे. अधिक तपशीलासाठी, RBI च्या ऑफिशियल वेबसाइट वर भेट द्या.